Katlı Oranlar Kanunu Konu Anlatımı | Soru Çözümleri

Katlı oranlar kanunu nedir? Katlı oranlar kanunu konu anlatımı, Katlı oranlar kanunu çözümlü sorular.

KATLI ORANLAR KANUNU

J. Dalton (1803) tarafından ortaya konulmuştur. İki element birbiriyle birden fazla bileşik oluşturuyorsa; elementlerden birinin sabit miktarı ile birleşen diğer elementin kütleleri arasında küçük ve tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır. Bu orana katlı oran denir.

Örneğin,

C₃H₈ ile CH₄ bileşiklerinde aynı sayıda hidrojen içeren miktarlarının karbon kütleleri arasındaki oranı bulabilmek için ikinci bileşik 2 ile genişletilir. Buradan;

I.  bileşik = C₃H₈

II. bileşik = CH_{4 –>} 2/CH₄ = C₂H₈ olur.

Birinci bileşikteki karbon/ikinci bileşikteki karbon = 3/2 dir.

– Bir elementin katlı oranı X/Y ise diğer elementin katlı oranı Y/X tir.

Örneğin; yukarıdaki örnekte karbon katlı oranı 3/2 ise hidrojenlerin katlı oranı 2/3 tür.

NOT:

Katlı oranlar kanunun uygulanabilmesi için

• Bileşik içerisinde sadece iki farklı cins element bulunmalıdır.
• Katlı oran 1 çıkmamalıdır.
• Kaba formülü aynı olan bileşikler arasında katlı oran yoktur.

NOT:

• Aynı tür atomlardan oluşan farklı bileşiklerdeki elementlerin kütlelerine bakılarak da katlı oran yorumu yapılabilir.

Örneğin;

Demir (Fe) ve oksijenden (O) oluşan bileşiklerin birincisinden 56 gram demir ve 16 gram oksijen; ikincisinden 112 gram demir ve 48 gram oksijen bulunmaktadır.

Bu bileşiklerde aynı miktarda demir içeren oksijen kütleleri arasındaki oranı bulabilmek için I. bileşik 2 ile genişletilir.

                             Demirin (Fe)                       Oksijenin (O)

                                  kütlesi (g)                            kütlesi (g)

I. bileşik                     2(56)                                    2(16)

II. bileşik                     112                                         48

Buradan;

Oksijenler arasındaki katlı oran;

2.16/ 48 = 32/48 = 2/3 olarak bulunur.

ÖRNEK SORU ÇÖZÜMLERİ

Örnek:

X ve Y elementleri arasında X₂Y₅ ve XY₃ bileşikleri oluşabilmektedir.

Buna göre, eşit kütlede Y içeren birinci bileşikteki X in kütlesinin ikinci bileşikteki X in kütlesine oranı kaçtır?

Çözüm:

X₂Y₅ ve XY₃ bileşiklerindeki Y kütleleri eşitlendiğinde X ler arasındaki oran 6/5 olur.

Örnek:

I. C₂H₄ C₃H₆

II. SnO-SnO₂

III. NaMnO₄ – Na₂MnO₄

Yukarıdaki bileşik çitlerinden hangileri katlı oranlar kanununa uymaz?

Çözüm:

I.   öncülde katlı oran 1 çıktığından katlı oran yoktur.

II.  öncülde katlı oran hem Sn hem de O ya göre vardır.

III. öncülde 3 cins atom olduğundan katlı oran yoktur.

Örnek:

X ile Y arasında oluşan farklı bileşiklerden I. bileşiğin formülü XY₂, II. ninki X_aY dir. Aynı miktar X ile birleşen I. bileşikteki Y miktarının II. bileşikteki Y miktarına oranı 4 tür.

Buna göre, II. bileşiğin formülündeki a kaçtır?

Çözüm:

Birinci bileşik a, İkincisi 1 ile çarpıldığında X miktarları eşit olur. Bileşikteki Y ler oranlandığında 2a=4 ise, a=2 dir.

Örnek:

X ile Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birincisi kütlece % 20, ikincisi kütlece % 60 X içermektedir.

Birinci bileşiğin formülü XY₄ ise, ikinci bileşiğin basit formülü nedir?

Çözüm:

Bileşik formülü                   X (gram)             Y (gram)

I. XY₄                                  20                          80

II. X_mY_n                               60                         40

20 gram 1 tane X ile orantılı ise 60 gram 3 tane X ile orantılıdır. m=3 olur.

80 gram 4 tane Y ile orantılı ise, 40 gram 2 tane Y ile orantılıdır. n= 2, II. bileşik X₃Y₂ olur.

Örnek:

I.   PbO

II.  PbO₂

III. Pb₂O₃

Yukarıdaki bileşiklerin oksijence zenginliklerine göre büyükten küçüğe doğru sıralanışı nasıldır?

Çözüm:

Bileşiklerde zenginlik karşılaştırılırken katlı oranlara göre işlem yapılır. Bileşiklerdeki kurşun (Pb) miktarları eşitlenirse Pb₂O₂, Pb₂O₄,Pb2O3 elde edilir. Buna göre oksijence zenginlik sırası PbO₂, Pb₂O₃, PbO dır.

Örnek:

I.   CaO – Na₂O

II.  C₂H₄ – C₄H₈

III. CaSO₄ – CaSO₃

Yukarıdaki bileşiklerinden hangileri arasında katlı oran yoktur?

Çözüm:

Katlı oran aynı elementlerden meydana gelmiş ve basit formülleri aynı olmayan bileşikler arasında gözlenir. (I, II) iki elementten oluşan bileşikler arasında katlı oran yardır. (III)

SABİT ORANLAR KANUNU KONU ANLATIMI İÇİN TIKLAYINIZ… 

KÜTLENİN KORUNUMU KANUNU KONU ANLATIMI İÇİN TIKLAYINIZ…